چاپ مرکزی

و به طور كلي رابطة پديدآورنده و اثرش تایپ را با جامعه تنظيم كنند و در چهارچوب قانون و در كنار ساير قوانين تنظيم كننده قرار دهند. تایپ اما، بر سر اين نكات كلي كه رزرو هتل گفتيم توافق نيست. در كشورها، فرهنگها، و مكتبهاي فكري مختلف برداشتها و روشها متفاوت است. براي آگاهي از برخي علتها و دلايل عمدة اختلاف نظر، اشاره به تایپ فارسی چند نكته، كه مبناي استدلالهاي حقوقي است، ضرورت دارد. 

حق مؤلف، تنها به حق مالي يا حق اقتصادي محدود نيست؛ هر چند كه پديدآوراني هستند كه زندگي آنها فقط از راه درآمد حاصل از فروش آثارشان کارت ویزیت مي‌گذرد. حق مؤلف ، مالكيت فكري و معنوي آثار را به رسميت مي‌شناسد و جامعه را ملزم مي‌سازد كه آن را محترم بدارد و حقوق قانوني پيش‌بيني شده و ناشي از آن را مراعات كند. حق مؤلف، حتي از اين هم فراتر مي‌رود و براي پديدآورنده نوعي «حق اخلاقي» قائل مي‌شود و آن را مشمول چاپ کارت ویزیت حمايت خود قرار مي‌دهد. در واقع همة قانونهاي حق مؤلف سعي دارند كه : منافع قانوني و بحث پديدآورندگان را حفظ كنند؛ آنان را از آسيبهاي استثمار و سوءاستفاده مصون دارند؛ روابط فردي، روحي، رواني، چاپ تراکت معنوي و اخلاقي پديدآورنده را با اثرش، كه بخشي از وجود و ادامه‌اي از شخصيت اوست، از هرگونه تعدي در امان نگه دارند.

«حق مؤلف» يا «حق پديدآورنده»، معادلي است كه كه در برابر اصطلاح فرانسوي auteur’d droit وضع كرده‌اند. در زبان انگليسي به آن Copyright (كاپي‌رايت) کارت ویزیت مي‌گويند كه در املاي معمول فارسي بيشتر به صورت «كپي‌رايت» مي‌نويسند. كسي كه اثري را پديد مي‌آورد، معمولاً قانونهاي كشورها او را پديد آورنده (نويسنده، مؤلف، چاپ کارت ویزیت مصنّف، مدوّن، شاعر، آهنگساز، نقاش، ترانه‌سرا، و مانند آنها ) مي‌شناسند و حقوقي را به لحاظ پديد آمدن اثرش براي او در نظر مي‌گيرند و به رسميت مي‌شناسند، مشروط چاپ تراکت بر آنكه اثر اصالت داشته باشد و از آثار گذشتگان و ديگران در پديدآوردن آن، استفادة غيرمجاز نشده باشد. البته تعريف دقيق و حدود هر يك از اين مفاهيم در قانونهاي مختلف تفاوتهاي با يكديگر دارد. 

از ميان اين قطعها، رايجترين قطعهاي كتاب در ايران در درجة اول رقمي و وزيري و در درجة دوم رحلي است. قطع جيبي در دهة 1340 و کارت ویزیت قطع جيبي پالتويي تا اندازه‌اي در دهة 1350 رواج داشت و اكنون بندرت ممكن است در اين دو قطع كتاب منتشر شود. اندازة قطعها هميشه دقيقاً مطابق ابعادي كه در جدول آمده نيست و ممكن است چند چاپ کارت ویزیت ميليمتر يا حتي چند سانتيمتر تفاوت كند. ناشراني هستند كه قطعهاي ثابت كتابهاي خودشان، حتي در مجموعهداي واحد، هميشه يك اندازه نيست، و اين ناشي از مراعات نكردن دقتها و ظرافتها در چاپ، صحافي و برش است. از اين رو ارقام جدول مي‌تواند چاپ تراکت حدود تقريبي ابعاد قطع را، آن‌گونه كه بيشتر رايج است، به دست دهد. 

7. روكشي . بعضي كتابها علاوه بر جلد, روكش هم دارد. روكش ورقه‌اي است از كاغذ كه كاربرد آن اصولاً عرضة بهتر ، زيباتر، معرفي چشم‌نوازتر و به کارت ویزیت طور كلي تبليغ است. روكش، وسيلة مناسبي براي ارائة كارهاي هنري و طراحي جلد كتاب است. گاه كتاب، چه با جلد سخت و روكش و چه با جلد نرم، با باريكه‌اي از كاغذ همراه است كه دور جلد كشيده مي‌شود و لبه‌هاي آن داخل جلد تا مي‌خورد. به اين باريكة كاغذي نوارِهمراه يا باندِيُدُك چاپ کارت ویزیت مي‌گويند كه معمولاً از آن براي درج يك يا چند عبارت چشمگير تبليغي استفاده مي‌شود. مي‌توان مراحل صحافي را با نمودار 1-10 نشان داد. چند نكتة ديگر. همانطور كه گفتيم، برخي از آثار چاپي صحافي نمي‌شود، بلكه فقط مرتب مي‌شود اين‌گونه آثار، مانند جزوه‌ها و كاتالوگها را بنا به طبيعت كار يا جنبه‌هاي هنري، تزييني و تفنني به صورتهاي مختلف تا مي‌كنند. از تاهاي رايج مي‌توان چاپ تراکت از انواع ساده ، فانوسي ، آكاردئوني ، و كركره‌اي ياد كرد. 

5. برش . كناره‌هاي صفحات، حاشيه‌هاي بيروني اثر چاپي، بايد همسطح و يكنواخت باشد. براي اين كار، اثر را زير تيغهاي برش قرار مي‌دهند کارت ویزیت و سه قسمت آن را يكنواخت مي‌برند. در آثار نرمً‌جلد (جلدًنازك يا شوميز)، برش پس از اتصال رويه و در آثار سختْ‌جلد (جلدًضخيم يا گالينگور)، برش پيش از اتصال رويه است. 6. تجليـد. جلد گرفتن يا جلد كردن، قراردادن فرمهاي چاپي يا صفحات به هم پيوسته در ميان آستر، پوشش ، و محكم كردن آن است. چاپ کارت ویزیت پوشش اثر، جداگانه آماده مي‌شود، مطالبي كه ضرورت دارد روي جلد، پشت جلد و عطف آن چاپ مي‌گردد و پس از آماده شدن، فرمهاي به هم متصل و برش خورده، چاپ تراکت در ميان آن قرار مي‌گيرد. 

ب ) منگنه بغل يا مفتول بغل. قطر اثر اگر از حدي بيشتر باشد، به جاي آنكه آن را از وسط منگنه كنند، از بغل منگنه مي‌كنند. مجلات و جزوه‌هاي كم قطر در قطعهاي وزيري، معمولاً منگنه بغل مي‌شود. ج ) ته فلزي. معمولاً براي تك نسخه‌ها  کارت ویزیت يا شمارگان بسيار محدود و غيرحرفه‌اي كاربرد دارد، و ممكن است از جنس سيمي يا پلاستيكي باشد. د ) ته چسب. فرمهاي چاپي را با چسبهاي گرم يا سرد و با دوام يا نسبتاً بادوام به يكديگر و به پوشش وصل مي‌كنند. روش ته چسب اكنون بيش از روشهاي ديگر رايج است، چون چاپ کارت ویزیت هم سرعت عمل در آن بيشتر است و هم اقتصادي‌تر است. كتابهاي كم قطر، مصرفي و ارزان‌قيمت همگي ته چسب است. حتي كتابهايي كه بيش از 500 صفحه داشته باشد، با چسبهاي خوب به شيوة ته چسب صحافي مي‌شود. هـ ) ته دوخت. كتابها و آثار چاپي ديگري را كه بخواهند با پوشش ضخيم و به صورت بادوام نگاه دارند، ته‌دوزي مي‌كنند. در اين روش، فرمها از ته به چاپ تراکت يكديگر و به شيرازه دوخته مي‌شود و سپس در ميان جلد جاي مي‌گيرد. صحافي ته‌دوخت، محكمترين و بادوامترين نوع صحافي است. اين كار سابقاً با دست انجام مي‌گرفت، و اكنون ماشيني انجام مي‌گيرد. 

3. بررسي. پس از اينكه فرمها و لتها چيده شد، بايد اطمينان حاصل شود كه فرمها و صفحه‌ها درست قرار گرفته است. در شمارگان كم شايد بتوان اين بررسي را با چشم و دست انجام داد، اما در شمارگان بالا، اين‌گونه بازبيني‌ها فقط به صورت  کارت ویزیت ماشيني و خودكار عملي است. با ساخته شدن دستگاههاي خودكار مجهز به ليزر، نظير اين بازبيني‌ها امروزه به صورت خودكار انجام مي‌گيرد. 4. اتّصال يا وصّالي : فرمهاي چاپي بايد به گونه‌اي چاپ کارت ویزیت از ته به هم وصل شود. براي وصل شدن فرمها، با توجه به تعداد، ابعاد، قطر، كاربرد، هزينه و عوامل ديگر از اين راهها استفاده مي‌شود: الف ) منگنه وسط يا مفتول وسط. صفحات بيشتر مجله‌ها و چاپ تراکت جزوه‌ها به اين طريق، و به كمك مفتولهاي نازم فلزي ، به هم وصل مي‌شود. 

بنابراين ، فرم چاپي كه يك ورق كاغذ بزرگ است بعد از آنكه هر دو روي آن چاپ شد، پس از چند بار تاخوردن به صورت دفترچه‌اي درمي‌آيد کارت ویزیت كه صفحات آن درست به دنبار هم قرار مي‌گيرد. اين عمل را اصطلاحاً تا زدن يا تا كردن مي‌گويند. كتاب چاپي، مجموعه‌اي از تعدادي دفترچه‌هاي مرتب شده يا فرمهاي چاپي چاپ کارت ویزیت است كه از صفحة اول تا صفحة آخر به دنبال هم چيده يا ترتيب شده است. 2. قرار دادن لَتْ . لت اصطلاحاً به تك برگ گفته مي‌شود. تصويرهاي تمام صفحه يا رنگي كتاب معمولاً جداگانه و گاه چاپ تراکت روي كاغذهاي مخصوص چاپ مي‌شود.لتها در جاهاي مخصوص خود در ميان فرمهاي چاپي قرار مي‌دهند. 

مراحل عمده‌اي كه در صحافي طي مي‌شود، معمولاً از اين قرار است:

1. تازدن . اين كار اكنون با ابزارهاي ماشيني انجام مي‌گيرد، اما در بعضي جاها كه امكانات محدود است با دست انجام مي‌شود. چون اثر  کارت ویزیت چاپي معمولاً به صورت فرمهاي چاپي است، فرمها، بايد طوري تا بخورد كه صفحات به طور مرتب دنبال هم قرار بگيرد. فرم چاپي هميشه مضربي از عدد 8 است. فرمها معمولاً 8 يا 16 صفحه‌اي است. فرم 32 صفحه‌اي كم و فرم 4 صفحه‌اي بسيار نادر است. فرم 8 صفحه‌اي به صورت چهار صفحة رو و چهار چاپ کارت ویزیت صفحة پشت است. براي مثال، فرم 16 صفحه‌اي بايد به گونه‌اي تنظيم شود كه پس از تاخوردن، كه طبعاً بعضي صفحات سروته مي‌شود، صفحات به طور مرتب در كنار و به دنبال هم قرار بگيرد. تنظيم فرم در مرحلة چاپ، كاري است فني و دقيق؛ براي مثال صفحات فرم 16 صفحه‌اي چاپ تراکت متن فارسي به هنگام چاپ اين طور تنظيم مي‌شود، فرم رو: و فرم پشت به اين ترتيب است.